Η θρυλική «μπλε πολυκατοικία» των Εξαρχείων κλείνει τα 80 και γιορτάζει

Στην κορυφή της πλατείας των Εξαρχείων, θεωρείται το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου

Το καλοκαίρι του 1933 ο φημισμένος Ελβετός αρχιτέκτονας Λε Κορμπιζιέ επισκέπτεται την Αθήνα μαζί με άλλες προσωπικότητες της εποχής για να σκεφτούν πώς θα κάνουν τις ευρωπαϊκές πόλεις καλύτερες. Την περίοδο εκείνη η Αθήνα γίνεται το επίκεντρο του μοντέρνου κινήματος και για έναν άλλο λόγο: την ανέγερση της Μπλε Πολυκατοικίας, για την οποία ο Λε Κορμπιζιέ θα έγραφε στην είσοδο: «C'est tres beau» (Είναι πολύ όμορφη).


Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ανέγερση της Μπλε Πολυκατοικίας στη συμβολή των οδών Θεμιστοκλέους και Αραχώβης, στα Εξάρχεια και το καφέ «Floral» (αναβίωση του ιστορικού καφέ στο ισόγειο της πολυκατοικίας) γιόρτασε τα γενέθλια του κτιρίου με ένα διήμερο εκδηλώσεων λόγου και μουσικής, μέσα από τις οποίες σκιαγραφήθηκε η ιστορία της Μπλε Πολυκατοικίας, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής ανέγερσής της.

Στην κορυφή της πλατείας των Εξαρχείων, η Μπλε Πολυκατοικία θεωρείται το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Εμπνευστής, κατασκευαστής και πρώτος ιδιοκτήτης της πολυκατοικίας ήταν ο Κωστής Αντωνόπουλος. Τα σχέδια υπέγραφε ο αρχιτέκτονας Κούλης Παναγιωτάκος και το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα τής έδωσε ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς.

«Στην πραγματικότητα ήταν δύο ανεξάρτητες πολυκατοικίες ενωμένες, με διαφορετική είσοδο η κάθε μία, οπότε ήταν οι Μπλε Πολυκατοικίες», διευκρίνισε κατά τη διάρκεια της σχετικής γενέθλιας εκδήλωσης η ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ανιψιά του αρχιτέκτονα, Μάρω Καρδαμίτση- Αδάμη.

Όμως, η μοναδικότητα της Μπλε Πολυκατοικίας δεν εστιαζόταν μόνο στο στιλ ή το χρώμα της. Οι ανέσεις της ήταν μοναδικές για την εποχή: χώρος με πλυντήρια στην ταράτσα, ηλεκτρικές κουζίνες από την Ελβετία για κάθε διαμέρισμα και ψυγεία για ορισμένα από αυτά, αποθηκευτικοί χώροι μοναδικά σχεδιασμένοι ώστε να διευκολύνουν τις νοικοκυρές, δωμάτια υπηρεσίας ανεξάρτητα από τα διαμερίσματα, ακόμα και πρόβλεψη για πισίνα που τελικά δεν κατασκευάστηκε.

Και ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η Μπλε Πολυκατοικία με τα 32 διαμερίσματά της αποτέλεσε ένα κτίριο που ενίσχυε την επικοινωνία μεταξύ των ενοίκων της, που διαμόρφωνε σχέσεις και φιλίες, μέσα από τους καλοσχεδιασμένους κοινόχρηστους χώρους της, όπως το κοινό εντευκτήριο στο δώμα.

Όπως έλεγε ο ένοικος της Μπλε Πολυκατοικίας, Λεωνίδας Κύρκος, σε εκπομπή του Γιώργου Πετρίτση το 1995 στην ΕΡΤ ήταν «ένα σπίτι με λειτουργίες ανθρώπινες». «Η ύπαρξη χώρων που επέτρεπαν την κοινωνική συνάντηση έδινε τη δυνατότητα της γνωριμίας των κατοίκων. Αυτό το υπόδειγμα θα έπρεπε πολλοί να το σκεφτούν σήμερα στις συνθήκες ζωής που μας οδηγούν στην απομόνωση», τόνιζε.

Στο ίδιο βίντεο ο πανεπιστημιακός Μάριος Ραφαήλ, που επίσης έζησε εκεί, τη χαρακτήριζε ως «την πρώτη κάθετη γειτονιά γιατί είχε κοινόχρηστους χώρους και η ζωή τής γειτονιάς γινόταν μέσα στην πολυκατοικία».

«Ο νέος τρόπος ζωής που διαμορφώθηκε στην Ευρώπη λίγο πριν και μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο ξεπερνάει την αρχιτεκτονική για τον έναν και τη μετατρέπει σε κοινωνικό κύτταρο για τη συνύπαρξη πολλών οικογενειών σε ένα σπίτι», εξήγησε στην εκδήλωση ο καθηγητής του ΕΜΠ, Παναγιώτης Τουρνικιώτης.

Στους διάσημους ενοίκους της Μπλε Πολυκατοικίας συγκαταλέγονταν ο Φρέντυ Γερμανός, ο Τάκης Χορν, η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής, η Σοφία Βέμπο και ο Μίμης Τραϊφόρος.

Η Μπλε Πολυκατοικία αποτέλεσε σκηνικό και σε ελληνικές ταινίες, όπως «Ο ζηλιαρόγατος» του 1956 με τον Βασίλη Λογοθετίδη, την Ίλυα Λιβυκού, τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και τον Νίκο Ρίζο, αλλά και «Ο Σταμάτης και ο Γρηγόρης» του 1962 με τον Μίμη Φωτόπουλο και τον Νίκο Σταυρίδη.

Ο πολεοδόμος, Αριστείδης Ρωμανός, γιος του δικηγόρου και αντιστασιακού Γιώργου Ρωμανού, έζησε με τους γονείς του σε ένα διαμέρισμα του πρώτου ορόφου στη Μπλε Πολυκατοικία για 21 χρόνια (κατά την περίοδο 1939-1960). Εκεί έζησε όλη την ταραγμένη περίοδο της Κατοχής, κατά την οποία η Μπλε Πολυκατοικία αποτέλεσε πυρήνα αντίστασης, και των Δεκεμβριανών.

«Όταν άρχισαν τα Δεκεμβριανά», θυμάται ο Αριστείδης Ρωμανός, «παίζαμε όλα τα παιδιά στην ταράτσα της πολυκατοικίας με παιδικά ντουφέκια». «Μου έμεινε μια αισιόδοξη αίσθηση από την περίοδο των μαύρων αυτών ημερών, μια αίσθηση αλληλεγγύης που πιστεύω ότι μου τη δημιούργησε η πολυκατοικία, μέσα από τη σχέση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους ενοίκους της», συμπληρώνει.

Από τους νεότερους ενοίκους της Μπλε Πολυκατοικίας είναι ο κύριος Τάκης, συνταξιούχος χημικός μηχανικός, ο οποίος επέλεξε το θρυλικό κτίριο για να αγοράσει σπίτι πριν από 15 χρόνια. Εκφράζει το παράπονό του γιατί η Πολιτεία και ο δήμος έχουν παρατήσει την περιοχή και την πολυκατοικία, «ωστόσο όταν μπαίνεις μέσα στο κτίριο είσαι σε έναν διαφορετικό κόσμο, καθώς είναι εξαιρετικά σχεδιασμένο και σε παραπέμπει σε μιαν άλλη εποχή», όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Σήμερα η Μπλε Πολυκατοικία απογυμνωμένη από το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα της και έκθετη σε νεωτερικές παρεμβάσεις, κινδυνεύει να χάσει την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Μένουν να τη θυμίζουν στοιχεία της πρότερης πολυτέλειάς της, αλλά και ντοκουμέντα ιστορικής μνήμης. Όπως ο κανονισμός της πολυκατοικίας της δεκαετίας του '30, που διατηρείται ακόμα, με το αυστηρό πλαίσιο για τη συμπεριφορά του υπηρετικού προσωπικού.